Hein Buisman Stichting

Hein Buisman Stichting

Sinds 1963 actief in restauraties

Van Lanen tot vestingwallen

Jacob Lous en Harlingen

De spectaculaire stadsuitbreidingen van Harlingen die van bovenaf werden gestuurd en waarvoor in 1565 octrooi was verleend, zijn in de jaren daarna door de ingenieur van koning Filips II, Jacques de Noyon vorm gegeven in een viertal ontwerpen.
Vanaf begin1580 kregen ze gestalte. Na enkele tientallen jaren was het nieuwe, veel grotere Harlingen een feit. De ambitie van de havenstad kreeg gestalte door het monumentaliseren van de passages van de stadsgrenzen, de stadspoorten, en door de huisvesting van het stadsbestuur eveneens een vorm te geven die recht deed aan het decorum dat bij het gewenste prestige paste.
Bovendien werd het prestigieuze beeld op last van de stad vastgelegd in een zeer grote plattegrond van de ideale stad Harlingen, een propagandakaart in vogelvluchtperspectief op ongekende schaal waarvan alle ambities konden worden afgelezen.
De in stadsdienst werkende universeel kunstenaar Jacob Lous heeft voor al deze presentaties van Harlingen gezorgd.

Kaart 1610 Stadsplattegrond ​door Jacob Laurentius gekleurd door Claes Posthuma

Kunstenaar Jacob Lous werkte in de jaren in elk geval van 1597 (waarschijnlijk ook al vroeger) tot zijn dood in 1617 in Harlingen als hardsteenhouwer en meester stadsmetselaar, wat wij bouwmeester of stadsarchitect zouden noemen. Jacob Lous is de genius van de prestigieuze bouwprojecten van de stad, het stadhuis en de stadspoorten. Over ontwerp en bouw van deze belangrijke projecten zijn in het stadsarchief geen gegevens bewaard gebleven; het stadhuis is ingrijpend verbouwd en de stadspoorten zijn in het midden van de negentiende eeuw gesloopt. Van de bouwwerken van Jacob Lous resteert niets.

Franeker Poort van 1608 door Claes Posthuma

Van veel historische afbeeldingen kan wel een goede indruk worden verkregen van het bouwkunstige oeuvre van deze Harlinger meester. Van tekeningen en prenten van stadhuis en stadspoorten blijkt dat Jacob Lous zich geheel voegt in de voor toen moderne stijl van het noordelijk maniërisme, de vanuit de zuidelijke Nederlanden en vooral Antwerpen verbreide interpretatie van de internationale renaissance. Het stadhuis met zijn brede, naar het westen gerichte front bezat een middenpartij met rolwerkgevel die in grote lijnen de opzet volgde van het Antwerpse stadhuis. Antwerpen moet als belangrijkste havenstad van Noordwest-Europa een voorbeeld zijn geweest voor Harlingen, net als voor die andere noordelijke havenstad, Embden, dat eveneens een stadhuis naar het Antwerper voorbeeld bouwde. In de stadsverdedigingswal ontwierp de stadsbouwmeester de land- en waterpoorten. Eerst de enigszins strenge renaissance Kerkpoort van 1597, daarna de zwierige maniëristische Franekerpoort van 1608, de prachtige Franekerpijp en de andere, iets eenvoudiger poorten.