Rykswei 89 (Jirnsum)

  • Adres: Jirnsum Rykswei 89 
  • Restauratie: 2004 
  • Architect: Flevum 
2004

De dichtbebouwde dorpsstraat van Jirnsum die sinds het midden van de negentiende eeuw de functie van schakel in het rijkswegennet had gekregen werd weer echte dorpsstraat nadat de rijksstraat na de Tweede Wereldoorlog aan de oostzijde van de spoorweg naar Heerenveen was doorgetrokken. Maar de nog steeds Rijkswei genoemde straat kreeg pas rust terug nadat de rondweg om Jirnsum werd gelegd en er aan weerszijde van het langgerekte wegdorp verkeersremmende maatregelen waren genomen. Ondanks allerlei vernieuwingen is de traagheid van het oude dorp teruggekeerd. Een element dat het historische perspectief vast blijft houden is het voormalige winkelhuis op nummer 89. De Hein Buisman Stichting werd vanwege haar brede ervaring verzocht om het pand voor de toekomst zeker te stellen en te restaureren tot woning.

Het winkelhuis is een breed pand van een enkele volledige bouwlaag met een grote, hoge schildkap. Door de breedte en de hoge kap oogt het front als dat van een stelpboerderij, een indruk die extra gestalte heeft gekregen door de dakbedekking. Op het voorschild en de voorste stukken van de zijschilden liggen blauw geglazuurde gegolfde Friese pannen; verder hebben de zijschilden oranje pannen. Het is een traditie bij boerderijen. Het pand is gebouwd in de stijl die kort voor de wisseling van de negentiende en twintigste eeuw in zwang was. Na een spatlijst is het muurwerk gemetseld van een bruine baksteen die met onder- en bovendorpelbanden van kunststeen is verlevendigd. Links staat een hoog schuifvenster en een deur in de gevel; rechts nog twee hoge schuifvensters. Boven de deur is in het bovenlicht de enige aanduiding te vinden over de vroegere winkelfunctie. Er staat in het glas E. Halma. De gevelopeningen zijn ontlast door segmentbogen van strekkenlagen voorzien van neggen en sluitstenen van kunststeen. De verdiepte boogtrommels bezitten metselmozaïek. De gevel wordt afgesloten door een eenvoudige bakgoot, maar dan volgt op het voorschild nog een pronkje: een forse kajuit in decoratieve vormen. Deze dakuitbouw heeft een groot drielichtvenster, dat een fijne roedeverdeling kreeg en een geprofileerde en van een golflijstje voorziene afdekking. Aan de achterzijde, daar met een schuuraanbouw aan het oude water van de Boarn gelegen, blijkt het pand over een flinke kelder, bijna een souterrain, te beschikken. Het achterschild van het hoofdvolume bezit daar ook een (minder versierde) kajuit.

De grote betekenis van dit pand zit in de gaaf bewaarde inrichting. Het is een monument van de wooncultuur van rond 1900, waarvan slechts weinig interieurs van deze klassen bewaard zijn gebleven. Bovendien zijn hier zowel het wonen als de winkelfunctie nog helemaal op te roepen. Achter het representatieve front ligt een winkelhuis waarvan de inrichting van de winkel nagenoeg gaaf bewaard is gebleven. De wanden zijn fraai betimmerd. Aan een zijde is een kastwand met planken tussen frêle pilasters met zelfs lijstkapiteeltjes tegen de wand geplaatst, aan de andere zijde is een blinde wand, maar in de vorm van overeenkomstige passen getimmerd en aan de achterzijde zijn een glaspui en een dichte kast met paneeldeur tussen winkel en woonkamer geplaatst Een verzorgd betimmerd trappenhuis leidt naar de zolderverdieping waar in en nabij de grote kajuit een fraaie slaapkamer is getimmerd met bedsteden en kasten rondom en een betimmerd plafond.